Генитален херпес (инфекција со Херпес Симплек вируси – ХСВ тип 1 и ХСВ тип 2)
Генитален херпес е инфекција која ја предизвикува херпес симплекс вирусот (herpes simplex virus – HSV). Оваа инфекција спаѓа во најраспространетите сексуално преносливи болести во светот.
Херпес симплекс вирус (ХСВ)
Постојат два типа на ХСВ вируси: ХСВ тип 1 и ХСВ тип 2. И двата типа на херпес вируси можат да предизвикаат генитален херпес.
ХСВ тип 1 вирусот воглавно предизвикува орален херпес, но, исто така, може да предизвика и генитален херпес. При оралниот херпес, обично се зафатени усните, каде се јавуваат промени во форма на меурчиња, а покасно и ранички.
ХСВ тип 2 вирусот е вообичаен причинител на генителниот херпес, но исто така може да го зафати и пределот на устата во тек на орален секс. Лицето кое има генитален херпес лесно може да го пренесе вирусот на друго лице во текот на половиот однос.
Причинител на гениталниот херпес е во 90% од случаите ХСВ тип 2 вирусот, кој е сроден вирус со ХСВ тип 1 вирусот, кој предизвикува, пред сè, херпес на усните (herpes labialis) или т.н. грозница на усните. Но, во 10% од случаите, ХСВ тип 1 вирусот е причинител на гениталниот херпес.
Поради серолошката сличност помеѓу овие два вируса, интензитетот на симптомите и тежината на инфекцијата зависат од присуството и нивото на антителата против оралниот тип на вирус, за време на инфекцијата со гениталниот тип на вирус.
Се смета дека околу 90% од возрасните имат присутни антитела против оралниот херпес вирус (ХСВ тип 1), додека околу 30% од возрасните се инфицирани со ХСВ тип 2 вирусот (најчест причинител на гениталниот херпес). Но, само кај половина од овие лица, од време на време, се јавуваат симптоми на болеста. Времето на инкуацијата е обично од3 до8 дена, ретко подолго од 14 дена.
По првото избивање на болеста (примарна ифекција со ХСВ вирусот), вирусот се сместува во нервните ганглии на долниот дел на `рбетниот столб, каде може да остане скриен повеќе месеци, па дури и повеќе години. Честа е појавата на рецидиви на болеста, односно повторно избивање на симптомите (секундарна инфекција со вирусот), а поради перинеуралното (по нервите) ширење на вирусот, болеста може да избие на повеќе места. Рецидивот е најчесто провоциран од јак стрес, но и од други емоционални состојби, како на пример депресија и други. Рецидивот може да биде провоциран и од физички напор, од јак замор и долготрајна несоница, од менструација, изложеност на сонце, пропратна настинка, ослабен имунитет.
И двата типа на херпес вируси можат да предизвикаат кожни промени во пределот на вагината, на пенисот, во пределот околу аналниот отвор, на задницата и на бедрата. Понекогаш кожните промени се јавуваат и на други делови од телото, каде вирусот преку оштетената кожа продрел во телото.
ХПВ вирусот останува во одделни нервни клетки во телото во текот на целиот живот, па кај некои заразени лица може да предизвикува повторувани инфекции (рецидиви на инфекцијата).
Како може да се заразиме со херпес симплекс вирусот
Најголемиот број на заразени лица добиваат генитален херпес по сексуален однос со лице кое ја има оваа инфекција т.е. лице со активна ХСВ инфекција.
Кога е вирусот активен, тој обично предизвикува видливи промени на кожата на гениталните органи. Во кожните промени се наоѓаат вирусите, кои можат да заразат друго лице.
Понекогаш лицето може да има активен вирус, но да нема симптоми, односно да не постојат видливи кожни промени. Тие лица се вирусоносители и често ги заразуваат своите партнери, не знаејќи дека ја имаат инфекцијата.
Лицето со генитален херпес може да го зарази својот партнер и во тек на орален секс.
Вирусот ретко се пренесува, ако и воопшто се пренесува, преку предмети како што се: клозетска шолја, туш или када. Вирусот е многу осетлив на надворешната средина и не може долго да преживее надвор од човечкото тело.
Заразената трудница може да го пренесе вирусот и на своето дете за врема на бременоста или во текот на породувањето. Тоа може да доведе до појава на тешки форми на воспаление на белите дробови, до сепса и смрт на новороденчето, поради нарушениот имун систем и неадекватна антивирусна заштита на новороденчето.
Симптоми и знаци на гениталниот херпес
Многу луѓе не знаат дека боледуваат од генитален херпес, бидејќи никогаш немале симптоми и знаци на болеста, или пак, не ги препознале симптомите, доколку ги имале. Клиничките студии кои ги испитувале жените со висок ризик за сексуално преносливи болести, покажале дека 47 % од овие жени се носители на вирусот, иако само кај една половина од нив некогаш биле присути симптоми на инфекцијата. Симптомите се посебно изразени во примарната инфекција (првото избивање на херпесот).
Симптомите може да се разликуваат од еден до друг пациент.
Кога лицето прв пат ќе се зарази, симптомите обично се јавуваат во тек на 3 до 10 дена од првиот контакт со вирусот. Овие први епизоди на симптоми обично траат 2 до 3 дена.
Раните симптоми на избивањето на генителниот херпес се:
- свраб или чувство на печење околу гениталната и анална регија, болки во нозете, задницата или гениталиите,
- исцедок од вагината,
- чувство на притисок во стомакот.
По неколку дена од почетните симптоми, се јавуваат ранички на местото каде што влегол вирусот во телото, како на пример на усните, во усната шуплина, на пенисот, на вулвата и на аналниот отвор. Исто така, ранички може да се јават и на слузницата на вагината, како и на грлото на матката или на слузницата на мочниот канал кај двата пола.
Прво се јавуваат мали црвени чворчиња, кои преминуваат во меурчиња, кои потоа пукаат и на нивно место се јавуваат болни отворени ранички. Раничките по неколку дена зараснуваат и на нивно место се ствараат красти, кои постепено отпаѓаат, без да остават лузна. Раните обично комплетно заздравуваат по 10-20 дена.
Други симптоми кои можат да се јават во текот на првата епизода на симптоми можат да бидат: зголемена телесна температура, грозница, главоболка, болки во мускулите, болно и отежнато мочање, вагинален исцедок и отечени и болни лимфни јазли во препоните.
Дали се повторуваат симптомите подоцна?
Лицето заразено со ХСВ типот 1/или тип 2 вирусот ќе има повторни епизоди на инфекцијата од време на време. Оваа инфекција велиме дека често рецидивира, односно се повторува. Откако вирусот ќе престане да биде активен, тој патува во нервите до `рбетниот столб и тука се задржува. И по заздравувањето на кожните ранички, вируот е сеуште присутен во нервните клетки. Тој е скриен, односно неактивен.
Кај повеќето пациенти вируот може да стане повторно активен неколку пати во годината. Сеуште не се знае зошто тоа се случува. Кога вируот повторно ќе се активира, патува долж нервите до кожата каде создава уште повеќе вируси во близина на местото на првата инфекција. На тоа место, обично се јавуваат нови кожни промени.
Понекогаш вирусот се активира, а не предизвикува кожни промени, ниту било какви други симптоми. Во тие случаи, мали количини на вируси можат да се излачуваат на местото или во близина на првата инфекција, да се излачуваат во плунката, во секретот на пенисот, секретот на вагината или пак да се наоѓа во едвај забележителните рани.
Доколку овие промени не предизвикуваат болка или непријатно чувство, исцедокот воглавно не се приметува или не се обрнува внимание на него. Иако лицето нема симптоми, сепак тоа може да го зарази својот партнер.
По првато избивање на кожните промени, следните избивања се обично поблаги и траат околу една недела. Заразеното лице често може да ги предвиди овие епизоди на кожни промени, бидејќи чувствува пецкање или јадеж во гениталната регија, и/или болка во задникот и/или нозете. Понекогаш се јавува само чувство на пецкање и јадеж,без да се јават видливи кожни промени. Во други случаи пак, може да се јават меурчиња, кои може да бидат мали и едвај забележителни, или пак, може да бидат големи и да се претворат во отворени рани, кои зараснуваат со красти и набрзо по нивното отпаѓање исчезнуваат.
Честотата и тежината на симптомите се разликуваат од пациент до пациент. Така, некои пациенти имаат само една или две епизоди на кожни промени во текот на целиот свој живот, додека пат други пациенти може да имаат повторувани кожни избивања неколку пати во годината. Бројот и начинот на избивање, со тек на време се менува и кај еден ист пациент.
Научниците не знаат зошто вирусот повторно станува активен. Иако некои лица со херпес забележуваат појава на херпесни кожни промени во тек на некои други заболувања, при стрес, при менструација или физички напор, сепак, епизодите на кожните промени не можат да се предвидат. Кај некои пациенети, гениталниот херпер може да се активира по изложување на сонце.
Лекување на гениталниот херпес
Не постои каузален лек за лекување на гениталниот херпес. Практично, тоа значи дека за сега не постои лек кој може да се земе, да се изпие или да се намачка, кој би ја излечил оваа болест засекогаш.
Антивирусни лекови кои се користат во третманот на гениталниот херпес се:
- Acyclovir (Zovirax) ги лекува првите и/или доцните епизоди на гениталните кожни промени,
- Famciclovir (Famvir) ги лекува доцните епизоди на гениталниот херпес и помага во спречувањето на повторни епизоди на кожни промени,
- Valcyclovir (Valtrex) ги лекува доцните епизоди на гениталниот херпес.
Овие три различни лека со голем успех се користат во лекувањето на херпесот. Кој од нив ќе ги препише лекарот зависи од повеќе различни фактори, како од личниот избор, па до едноставноста во дозирањето. Иако отпорноста на лековите и нивните несакани ефекти, се ретки, некои пациенти и лекари одредени лекови ги сакаат повеќе од другите.
Лекување на почетна и повторена инфекција
Почетно избивање: Постојат 3 антивирусни лекови кои се користат во третманот ан почетното херпесно избивање. Тоа се:
- Zovirax (Acyclovir) 400mg три пати на ден, во тек на 7 до 10 дена,
- Famvir (Famciclovir) 250mg три пати на ден, 7 до 10 дена,
- Valtrex (Valacyclovir) 1 gr. два пати на ден 7 до 10 дена.
Повторена (рецидивна) инфекција: Лекувањето на рецидивната инфекција е обично пократко и дозите се помали потколку при првата инфекција. Било кој од овие лекови е успешен:
- Zovirax (Acyclovir) 400mg три пати на ден во тек на 5 дена,
- Famvir (Famciclovir) 125 mg два пати на ден во тек на 5 дена,
- Valtrex (Valacyclovir) 500mg два пати на ден во тек на 5 дена.
Супресија (превенција): Кај некои лица со слаб имунолошки систем (посебно кај лица со ХИВ вирус) херпесот премногу често рецидивира. Овие лица можат да имаат корист од хронична антихерпесна терапија која ќе го намали бројод на рецидивите на инфекцијата. Но, супресивната терапија е и опасна, бидејќи хроничното лекување ќе доведе до отпорност (резистентност) на вирусот на лековите.
Било кој од овие три антивирусни лекови е добар за супресија:
- Acyclovir 400mg dvaput dnevno,
- Famciclovir 250mg dvaput dnevno ili
- Valacyclovir 500mg dnevno.
Некои доктори советуваат комбинирање на лековите со акловиска паста за лекување на акутните напади на инекцијата. Повеќето лекари, пак, сметаат дека ова крема не е ефикасна.
Во текот на активната фаза на инфекцијата, било да е таа прва или поновена, потребно е пациентот да се придржува на одредени мерки како би се забрзало заздравувањето и би се спречило ширењето на инфекцијата на другите делови на телото или би се спречило пренесувањето на инфекцијата на други лица.
Тие мерки се:
- Инфицираните места треба да се одржуваат чисти и суви, со цел да се спречи инфицирањето на отворените рани со некои други микроорганизми, на пример со бактерии,
- Да се избегнува да се пипаат или чешаат кожните промени,
- Да се добро измијат рацете по допирањето на кожните промени,
Да се избегнува сексуален однос од моментот кога за прв пат ќе се почувствуваат симптомите, па сè додека кожните промени не зараснат потполно, а тоа значи сè додека не отпаднат крастите и не се појави нова кожа на местото на кожите промени.
Избивањето на кожните промени може да биде стресно, непријатно, неестетско и понекогаш болно чувство. Загриженоста поради можното пренесување на болеста, како и прекинот на сексуалните односи за време на присутните симптоми на болеста може да го нарушат и односот со партнерот. Затоа е потребно пациентот да се посоветува со лекар и да се придржува на тераписките препораки. Потребно е заразеното лице да се запознае со природата на болеста, со нејзиниот начин на лекување, како и со мерките за спречување на нејзиното ширење и пренесување на друг сексуален партнер.