Голтник (фаринкс) – Орофаринкс

Table of Contents

Орофаринкс

Голтник (фаринкс)

Голтникот (лат. pharynx) е составен дел на дигестивниот и респираторниот систем.

Тоа е простор над гркланот и хранопроводникот, а позади носната и усна празнина.Низ голтникот минува храната и воздухот. Тој од внатре е овлоѓен со слузника и е составен од поголем број мускули и мембрани.

Човечкиот голтник е диференциран на три дела:

  • Горен (носен) дел – назофаринкс, кој преку парни отвори, наречени хоани комуницира со носот.
  • Среден (устен) дел – орофаринкс, кој се наоѓа зад усната празнина и со неа комуницира преку голтниково стеснување.
  • Долен дел – хипофаринкс, во кој оформениот залак, со помош на јазикот рефлексно се турка наназад и се голта, преминувајќи во хранопроводот. Притоа, отворот на гркланот се затвора со неговото капаче (епиглотис). Со тоа се спречува навлегување на храната во дишните патишта.

Функција на глотникот (фаринкс)

Голтникот има две функции т.е. учествува во процесот на исхраната и во процесот на дишењето. Поради својата двојна функција, во близина на голтикот се наоѓа капаче од сврзно ткиво т.н. епиглотис, кој при актот на голтањето го затвара душникот и на тој начин спречува да храната навлезе во дишните патишта. Кај луѓето, голтикот има важна улога и во вокацијата (оформување на гласот и говорот).

Орофаринкс

Орофаринксот е средниот (усен дел на голтникот), кој се наоѓа зад усната празнина и со неа комуницира преку голтниково стеснување.

Од анатомска гледна точка, орофаринксот се наоѓа меѓу мекото непце горе и хиоидната коска долу; тој е во континуитет со усната празнина напред и комуницира со назофаринксот горе и со супраглотичниот ларинкс и хипофаринксот долу.

Орофаринксот се дели на следниве места:

  • Базата на јазикот, која ги вклучува фарингоепиглотичните набори и глосоепиглотичните набори.
  • Тонзиларната регија.
  • Мекото непце.
  • Фарингеалните ѕидови (заден и латерален).

Рак на орофаринксот

Карциномот на орофаринксот не е често заболување. Во САД проценетиот број на нови случаи на фарингеален карцином, со вклучување на орофаринксот и хипофаринксот, кои годишно се дијагностицираат, изнесува 8.300 со 2.000 случаи на смрт.

Во светски рамки, карциномите на орофаринксот и хипофаринксот се претставени со 123.000 нови случаи годишно.

Орофарингеалниот карцином главно се јавува меѓу петтата и седмата деценија на животот и е 3 до 5 пати почест кај мажите во однос на жените.

Слично како и кај останатите карциноми на главата и на вратот, консумирањето алкохол и пушењето се најзначајните фактори на ризик за развивање на карциномот на орофаринксот.

Лимфната дренажа се остварува во регионите на лимфните јазли на вратот, означени како нивоа од I до V.

Утврдувањето на клиничкиот стадиум кај орофарингеалните карциноми ги вклучу ва клиничкиот преглед и магнетната резонанца и компјутеризираната томографија на регијата на главата и на вратот.

Традиционално, хирургијата и/или радиотерапијата се сметани како стандард во третманот на орофарингеалните карциноми; овие модалитети на третман често се комплицираат со субоптимално контролирање на локорегионалната болест и со значајни долготрајни функционални недостатоци.

Некои истражувачи, и покрај тоа што постојат специфични индикации за примарна хируршка ресекција, сепак сугерираат дека конкурентната примена на хемотерапија со повеќе цитостатици и радиотерапија претставува стандард во лекувањето на пациентите со напредната болест, при што хирургијата е резервирана за оние пациенти кај кои дефинитивниот неоперативен третман бил неуспешен.

Студиите со примена на агресивна и бескомпромисна радиотерапија, со конкурентна хемотерапија со повеќе агенси, покажале подобрување на преживувањето и на локорегионалната контрола. Овој тераписки пристап овозможува зачувување на органот и добри функционални резултати.

Ризикот за развивање на втор примарен тумор кај пациентите со тумор во горниот аеродигестивен тракт е проценет на 3% до 7% годишно. Токму поради ваквиот ризик, овие пациенти треба да бидат доживотно следени.

На овие пациенти треба да им се укаже дека продолжувањето на пушењето и консумирањето алкохол по завршувањето на третманот се тесно поврзани со развивање на втори примарни тумори во аеродигестивниот тракт.

Стадиум и градус на болеста

Стадиум на болеста претставува утврдување на нејзината проширеност.

Одредувањето на стадиумот на болеста е клучен фактор за спроведуавање на адекватна терапија кај секој пациент одделно. Според тоа, стадиумот има тераписки и прогностички цели.

Системот за утврдување на стадиумот е клинички и се заснова врз најдоброто можно проценување на проширувањето на болеста пред почетокот на третманот.

Проценувањето на примарниот тумор се заснова врз инспекција и палпација кога е тоа можно, и врз индиректен преглед со огледало. Соодветните подрачја на лимфните јазли на вратот во кои се остварува лимфната дренажа се испитуваат со внимателна палпација.

Туморот мора да биде потврден хистолошки, и може да биде вклучен кој било друг патолошки податок од биопсијата.

Дополнителни радиографски испитувања, исто така, можат да бидат вклучени. Магнетна резонанца се применува за проценување на проширувањето на болеста во меките ткива; компјутеризирана томографија се применува за проценување на состојбата на мандибулата и максилата.

По завршувањето на другите испитувања се пристапува кон комплетна ендоскопија во општа анестезија, за да се процени површинското проширување на туморот, да се процени со палпација длабоката инфилтрација со инвазија на мускулатурата, и да се олесни биопсијата.

Поради инциденцата на мултипли примарни тумори со симултано јавување, неопходно е внимателно испитување за друг примарен тумор во горниот аеродигестивен тракт.

Стадиумот се определува според TNM класификацијата дизајнирана од American Joint Comittee on Cancer (AJCC) (3).

TNM класификација

Примарен тумор (Т)

  • ТX: Примарниот тумор не може да биде проценет,
  • Т0: Нема доказ за примарниот тумор,
  • Tis: Carcinoma in situ,
  • Т1: Тумор ≤ 2 cm во најголемиот дијаметар,
  • Т2: Тумор > 2 cm но ≤ 4 cm во најголемиот дијаметар,
  • Т3: Тумор > 4 cm во најголемиот дијаметар,
  • Т4а: Тумор што врши инвазија во ларинксот, длабоката надворешна мускулатура на јазикот, медијалната птеригоидна мускулатура, тврдото непце, или мандибулата,
  • Т4b: Тумор што врши инвазија на латералната птеригоидна мускулатура, латералниот назофаринкс, или базата на черепот, или внатрешната каротидна артерија.

Регионални лимфни јазли (N)

  • NX: Регионалните лимфни јазли не можат да се проценат,
  • N0: Нема метастази во регионалните лимфни јазли,
  • N1: Метастаза во поединечен ипсилатерален лимфен јазол, ≤ 3 cm во најголемиот дијаметар,
  • N2: Метастаза во поединечен ипсилатерален лимфен јазол, > 3 cm но < 6 cm во најголемиот дијаметар, или во мултипли лимфни јазли ≤ 6 cm во најголемиот дијаметар, или во билатерални или контралатерални лимфни јазли, ≤ 6 cm во најголемиот дијаметар,
  • N2a: Метастаза во поединечен ипсилатерален лимфен јазол, > 3 cm но < 6 cm во најголемиот дијаметар,
  • N2b: Метастази во мултипли лимфни јазли ≤ 6 cm во најголемиот дијаметар
  • N2c: Метастази во билатерални или контралатерални лимфни јазли, ≤ 6 cm во најголемиот дијаметар,
  • N3: Метастаза во лимфен јазол >6 cm во најголемиот дијаметар.

Постојат 3 стадиуми за клинички позитивните лимфни јазли: N1, N2 и N3. Употребата на подгрупите a, b и c не е задолжителна, но се препорачува.

Лимфните јазли долж средната линија се сметаат како хомолатерални лимфни јазли.

Далечни метастази (М)

  • МX: Далечните метастази не можат да се проценат,
  • М0: Нема далечни метастази,
  • М1: Далечни метастази.

Степен на диференцијација на малигните клетки (градус)

  • GX – степенот не може да се процени;
  • G1 – добро диференциран тумор;
  • G2 – средно добро диференциран тумор;
  • G3 – лошо диференциран тумор;
  • G4 – недиференциран тумор.

Групирање според AJCC стадиуми

Стадиум I

  • Т1 N0 М0

Стадиум II

  • Т2 N0 М0

Стадиум III

  • Т3 N0 М0
  • Т1 N1 М0
  • Т2 N1 М0
  • Т3 N1 М0

Стадиум IVA

  • Т4а N0 М0
  • Т4а N1 М0
  • Т1 N2 М0
  • Т2 N2 М0
  • Т3 N2 М0
  • Т4а N2 М0

Стадиум IVB

  • Т4b, кое било N, М0.
  • кое било Т, N3, М0.

Стадиум IVC

  • кое било Т, кое било N, М1.

Терапија по стадиуми

Преглед на можностите за третман

  • Во обидите да се дефинира оптималниот тераписки пристап за орофаринксот, станува јасно дека нема поединечен тераписки режим којшто нуди јасна предност вопреживувањето во однос на другите режими. Литературата изобилува со известувања коишто објаснуваат различни тераписки опции, но не содржи известувања коишто прикажуваат валидни компаративни студии за тераписките можности.
  • Крајниот избор на третманот ќе зависи од внимателното разгледување на секој поединечен пациент, стадиумот на неоплазмата, општата состојба на пациентот, неговиот емоционален статус, искуството на тимот што го спроведува третманот и можностите за спроведување на одреден третман.
  • Прегледот на публикуваните клинички резултати од радикалната радиотерапија кај карциномите на главата и на вратот укажува на значително намалување на локалната контрола кога радиотерапијата се администрира во продолжен временски период; поради тоа, продолжувањето на стандардните шеми на третман би требало да се избегнува во сите случаи кога тоа е можно. Пациентите што пушат во текот на радиотерапијата покажуваат пониски стапки на одговор и покусо траење на преживувањето споредено со оние што не пушат; поради тоа, пациентите требада бидат советувани да го прекинат пушењето пред започнувањето на радиотерапијата. Општата состојба по завршувањето на терапијата кај пациентите со тумори на базата на јазикот е подобра по радиотерапија отколку по хирургија. Локалната контрола е слична кај двете, што од своја страна сугерира дека радиотерапијата може да биде супериорна.
  • Постојат докази дека е демонстрирана повисока инциденца (>30%-40%) на хипотироидизам кај пациентите кај кои било спроведено надворешно зрачење на целата тироидна жлезда. Испитувањето на тироидната жлезда би требало да се остварува пред почетокот на третманот и во текот на следењето на пациентите.

Стадиум I на карцином на орофаринксот

  • Кога се применува радиотерапија, основно е внимателно да се избере радиотераписката техника. Изборот на третманот зависи од претпоставените функционални, козметички и социоекономски резултати на опцијата на третманот, и исто така од достапната експертиза на хирургот и радиоонкологот. Третманот е индивидуализиран за секој пациент.

Стандардни опции на третман

  • Хирургијата и радиотерапијата се еднакво успешни во контролирањето на овој стадиум на орофарингеалниот карцином.
  • Радиотерапијата може да биде претпочитан модалитет онаму каде што се очекува голем функционален дефицит, како што е базата на јазикот или тонзилата.
  • Хирургијата може да биде претпочитан модалитет онаму каде што функционалниот дефицит би бил минимален, како што е тонзиларниот столб.

Опции на третман, кои се во тек на клиничка евалуација

  • Клинички испитувања на радиотерапијата, кои ги проценуваат шемите на хиперфракционирање.

Стадиум II на карцином на орофаринксот

  • Кога се применува радиотерапија, основно е внимателно да се избере радиотераписката техника. Интерстицијалните радиотераписки техники можат да бидат применети доколку постои индикација. Изборот на третманот зависи од претпоставените функционални, козметички и социоекономски резултати на опцијата на третманот, и исто така од достапната експертиза на хирургот и радиоонкологот. Третманот е индивидуализиран за секој пациент.

Стандардни опции на третман

  • Хирургијата и радиотерапијата се еднакво успешни во контролирањето на овој стадиум на орофарингеалниот карцином. Радиотерапија може да биде претпочитан модалитет онаму каде што се очекува голем функционален дефицит, како што е базата на јазикот или тонзилата.

Стадиум III на карцином на орофаринксот

  • Згрижувањето на стадиум III на карциномите на орофаринксот е комплексно и бара мултидисциплинарен пристап со цел да се обезбеди оптимален третман.
  • Новите хируршки техники за ресекција и реконструкција, кои обезбедуваат пристап и барем парцијална функционална реставрација развиени во последните 7 до 10 години, овозможуваат проширување на можностите на хирургијата.
  • Надворешното зрачење дополнето со интерстицијална имплантација и шемите со мулиплифракции дневно нудат нови можности во примената на радиотерапијата кај оваа група тумори. Сите овие пациенти можат да се сметаат како кандидати за влез во клинички испитувања на неоадјувантната хемотерапија.
  • Претпочитан третман е комбинација на хирургија со постоперативна радиотерапија.
  • Овој пристап е стандарден секогаш кога може да се примени.
  • Агресивната радиотерапија како самостојна дава еднакви стапки на контрола, како и хирургијата кај карциномите по потекло од тонзилата.

Стандардни опции на третман

  • Комбинација на хирургија со постоперативна радиотерапија или постоперативна хеморадијација за селектирани пациенти со висок ризик.
  • Радиотерапија кај пациентите со карцином на тонзилата.
  • Хиперфракционираната радиотерапија обезбедува повисока стапка на контрола споредено со стандардно фракционираната радиотерапија кај пациентите со стадиум III на орофарингеален карцином.
  • Хеморадиотерапија.

Опции на третман, кои се во тек на клиничка евалуација

  • Неоадјувантната хемотерапија во клиничките испитувања била применувана за да ги намали туморите и со тоа да овозможи да бидат попогодни за дефинитивен третман со хирургија или со радиотерапија. Хемотерапијата е давана пред другите модалитети за разлика од стандардната адјувантна хемотерапија, која се дава по или за време на дефинитивната терапија со зрачење, или по хирургијата. Како неоадјувантна хемотерапија биле применувани многу комбинации на лекови.
  • Хемотерапијата е комбинирана со радиотерапија кај пациентите со локално напредната болест, која е неоперабилна. Сè уште не се утврдени најдобрата хемотерапија и најсоодветниот начин за интегрирање на двата модалитета.
  • Клинички испитувања на радиотерапијата, кои ги проценуваат шемите на хиперфракционирање и/или брахитерапијата.

Стадиум IV на карцином на орофаринксот

Операбилен орофарингеален карцином

Стандардни опции на третман

  • Згрижувањето на стадиум IV на карциномите на орофаринксот е комплексно и бара мултидисциплинарен пристап со цел да се обезбеди оптимален третман.
  • Новите хируршки техники за ресекција и реконструкција, кои обезбедуваат пристап и барем парцијална функционална реставрација, развиени во последните 7 до 10 години, овозможуваат проширување на можностите на хирургијата.
  • Надворешнотозрачење дополнето со интерстицијална имплантација и шемите со мулиплифракции дневно нудат нови можности во примената на радиотерапијата кај оваа група тумори.
  • Сите овие пациенти можат да се сметаат како кандидати за влез во клинички испитувања на неоадјувантната хемотерапија.
  • Претпочитаниот третман е комбинација на хирургија со постоперативна радиотерапија. Овој пристап е стандарден секогаш кога може да се примени. Пациентите со стадиум IVA на карцином на тонзилата лекувани само со агресивна радиотерапија имаат слични резултати како и пациентите лекувани со комбинирана терапија.
  • Комбинација на хирургија со постоперативна радиотерапија плус хемотерапија кај пациенти со висок ризик.
  • Само радиотерапија кај пациентите со стадиум IVA на карцином на тонзилата, кој не врши длабока инвазија на базата на јазикот.

Опции на третман, кои се во тек на клиничка евалуација

  • Хемотерапијата е комбинирана со радиотерапија кај пациентите со локално на предната болест, која е неоперабилна. Сè уште не се утврдени најдобрата хемотерапија и најсоодветниот начин за интегрирање на двата модалитета.
  • Слични пристапи биле испитувани кај пациенти со операбилна болест кога ресекцијата би довела до голем функционален дефицит. Клиничкото испитување покажува дека хемотерапијата (карбоплатин плус флуороурацил) со радиотерапија овозможува подобра локална контрола и го подобрува тригодишното целосно преживување споредено само со радиотерапијата.
  • Метаанализата на 63 рандомизирани проспективни клинички испитувања, публикувани меѓу 1965 и 1993 година, покажала предност од 8% на апсолутно преживување кај оние пациенти што примале конкомитантна хемотерапија и радиотерапија.
  • Предност во преживувањето не била постигната кај пациентите што примале адјувантна или неоадјувантна хемотерапија. Во рамките на клиничките испитувања не биле достапни податоци за цената, квалитетот на животот, податоците за морбидитетот; не постоел стандарден режим; испитувањата биле премногу хетерогени за да обезбедат дефинитивни препораки.
  • Резултатите од 18 клинички испитувања што се во тек ќе овозможат дополнително расветлување на улогата на конкомитантната хемотерапија и радиотерапија во згрижувањето на карциномот на орофаринксот.
  • Клиничките испитувања на радиотерапијата, кои ги проценуваат шемите на хиперфракционирање и/или брахитерапијата, треба да бидат земени во предвид.

Неоперабилен орофарингеален карцином

Стандардни опции на третман

  • Овие пациенти се кандидати за хеморадиотерапија.

Опции на третман, кои се во тек на клиничка евалуација

  • Неоадјувантната хемотерапија во клиничките испитувања била применувана за да ги намали туморите и со тоа да овозможи да бидат попогодни за дефинитивен третман со хирургија или со радиотерапија. Како неоадјувантна хемотерапија биле применувани многу комбинации на лекови.
  • Клинички испитувања на конкомитантната хемотерапија (хемотерапија со радиотерапија, како и со радиосензитизатори).
  • Клиничките испитувања на радиотерапијата, кои ги проценуваат шемите на хиперфракционирање и/или брахитерапијата.
  • Партикуларна радиотерапија.
  • Хипертермија.

Рекурентен орофарингеален карцином

Стандардни опции на третман

  • Хируршка ресекција доколку е технички изводлива по неуспех на радиотерапијата.
  • Радиотерапија по неуспех на хирургијата доколку не била претходно остварена во куративни дози.
  • Хируршка спасителна постапка, доколку е технички изводлива во случај на неуспех на хирургијата.

Опции на третман, кои се во тек на клиничка евалуација

  • Клиничките испитувања што ја проценуваат улогата на хемотерапијата.
  • Клиничките испитувања што ја проценуваат улогата на хипертермијата и радиотерапијата.

Радиотерапија

Дефинитивна РТ (со хемотерапија)

Конвенционално фракционирање ≥ 70 Gy (2 Gy/ден)

Дефинитивна РТ (самостојна) Т1-2, N0

Конвенционално фракционирање ≥ 70 Gy (2 Gy/ден) ± брахитерапија

Адјувантна РТ

Примарен тумор: ≥ 60 Gy (2 Gy/ден)

Врат

Региони со висок ризик: ≥ 60 Gy (2 Gy/ден)

Региони со низок ризик: ≥ 50 Gy (2 Gy/ден)